Παραδοσιακές Τέχνες

Επιλέξτε κατηγορια

Ως σταυροδρόμι πολιτισμών, θέατρο πολλών συγκρούσεων και θρησκευτικών επιρροών, τους προηγούμενους αιώνες αναπτύχθηκε στην Ήπειρο πληθώρα τεχνών που διατηρούνται έως και σήμερα, όπως η ξυλογλυπτική, η ζωγραφική, η αργυροχοΐα, η υφαντική, η τέχνη της πέτρας. Όλα τα παραπάνω σήμερα διασώζονται στα λαογραφικά μουσεία της Ηπείρου, μνημονεύονται σε εκδηλώσεις και πανηγύρια μέσω των χορών και της μουσικής, υπάρχουν ακόμα και στην απλή καθημερινή ζωή. Οι σημερινοί Ηπειρώτες είναι οι κλειδοκράτορες και οι συνεχιστές της μακραίωνης παράδοσης που με σεβασμό διατηρούν μια πανελλαδικής σπουδαιότητας πολιτιστική κληρονομιά.

Η ξυλογλυπτική αποτελεί μια από τις κυριότερες τέχνες που αναπτύχθηκαν τους περασμένους αιώνες, με το Μέτσοβο να αποτελεί την άτυπη «πρωτεύουσα» των ξακουστών Ηπειρωτών ξυλογλυπτών που περιόδευαν όχι μόνο στη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και τη Θεσσαλία, έως και τη σημερινή Αλβανία. Χαρακτηριστική είναι η κατασκευή του τέμπλου του καθολικού ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος του Μεγάλου Μετεώρου το 1791 από Μετσοβίτες αρχιμαστόρους, ενώ οι «ταλιαδούροι» από τα φημισμένα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας και των Τζουμέρκων τύχαιναν επίσης ευρείας αναγνώρισης. Η ξυλογλυπτική έφτασε να έχει και οικιακή χρήση, αφού μέχρι και σήμερα μπορεί κανείς να δει σε σπίτια του Μετσόβου ταβάνια με σκαλιστές ροτόντες, μεσάντρες, σκαλιστές ρόκες και γκλίτσες, όλα φτιαγμένα σύμφωνα με το παραδοσιακό ύφος, μέτρο και χάρη.

Η Αγιογραφία, κατ’ εξοχήν εκκλησιαστική τέχνη, αποτέλεσε μαζί με τη διακοσμητική ζωγραφική ακόμα μια από τις τέχνες που διέκριναν τους Ηπειρώτες τεχνίτες. Γεωγραφικά αυτή τη φορά το ενδιαφέρον μας τοποθετείται κυρίως στα χωριά της Κόνιτσας, όπως οι Χιονιάδες, και στο Ζαγόρι, το Καπέσοβο. Οι Χιονιαδίτες αγιογράφοι στις αρχές του 20ού αιώνα ταξιδεύουν σε όλα τα Βαλκάνια και φιλοτεχνούν εικόνες σε τέμπλα εκκλησιών και έργα με μπαρόκ διακοσμητικά στοιχεία, ενώ οι Καπεσοβίτες επικεντρώνονται στη Βόρεια Ελλάδα και αφήνουν αξιόλογα έργα με δυτικές επιρροές.

Ένα από τα πρώτα και κυριότερα ιστορικά στοιχεία που γοητεύουν τον κάθε επισκέπτη στα Ιωάννινα είναι η μακραίωνη παράδοση της πόλης στην τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας. Χαρακτηριστική είναι η ύπαρξη συντεχνίας από τις αρχές του 17ου αιώνα, όπου κατά τη διάρκεια της μαθητείας ο υποψήφιος τεχνίτης βρισκόταν υπό τη καθοδήγηση του μάστορα, πλάι στον οποίον εργαζόταν και μαθήτευε.

Κατά τον 18ο αιώνα αναπτύχθηκε η ασημουργία στο Μέτσοβο, τους Καλαρρύτες και το Συρράκο. Αποτέλεσμα αυτή της παράδοσης είναι μια πληθώρα από εκκλησιαστικά έργα, όπως εικόνες, δισκοπότηρα, καντήλες, ευαγγέλια, αλλά και αντικείμενα καθημερινής χρήσης όπως αγγεία, κακάβια, μαστραπάδες και ζώνες που μπορεί κανείς να θαυμάσει στο Μουσείο Αργυροτεχνίας Ιωαννίνων, σε λαογραφικά μουσεία, ακόμα και σε σπίτια Ηπειρωτών.

Στη σύντομη αυτή καταγραφή των παραδοσιακών τεχνών της Ηπείρου δε θα μπορούσε να λείπει η υφαντική, μια μορφή λαϊκής τέχνης συνυφασμένη με την ίδια τη ζωή και τη καθημερινότητα του τόπου που αποτελούσε όμως και επάγγελμα. Πρόκειται για μια τέχνη που πέρασε από γενιά σε γενιά. Σήμερα υπάρχουν σύγχρονες σχολές υφαντουργίας, στο Μονοδένδρι, η Ριζάρειος Σχολή ενώ σε λαογραφικά μουσεία όπως αυτά των Ιωαννίνων, του Μετσόβου, της Κάτω Μερόπης, της Στρατινίτσας ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με παραδοσιακά υφαντά οικιακής χρήσης και πλούσιας τεχνοτροπίας.

Η τέχνη της πέτρας αποτελεί ίσως την πιο ξεχωριστή μορφή τέχνης και το “καμάρι” των Ηπειρωτών τεχνιτών, αφού χαρακτηριστικά λέγεται ότι οι μαστόροι της πέτρας στα Ιωάννινα «χτίσαν τον κόσμο ολόκληρο». Παραδοσιακοί οικισμοί, γεφύρια, εκκλησίες, τζαμιά, μύλους, βρύσες είναι μόνο μερικά από τα έργα των ξακουστών μαστόρων από τα Μαστοροχώρια Κόνιτσας, με καταγωγή από τη Βούρμπιανη, τη Πυρσόγιαννη και το Πεκλάρι. Ιδιαίτερα φημισμένοι ήταν και οι μαστόροι από τα χωριά των Τζουμέρκων, όπως τα Πράμαντα, τους Μελισσουργούς, τους Κτιστάδες, τους Ραφταναίους και το Μιχαλίτσι, αφού κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και για αρκετούς αιώνες περιόδευαν σε «ισνάφια» (μπουλούκια) σε Ελλάδα, Βαλκάνια και ειδικότερα στο Άγιο Όρος. Η άριστη γνώση της τυπολογίας, των τρόπων δομής, των αρχιτεκτονικών μορφών των Βυζαντινών ναών προσδίδει καλλιτεχνική αξία στα έργα τους και αποτελεί εφόδιο για την αισθητική ανάπλασή μας. Την πλούσια και μακραίωνη παράδοση μπορεί κανείς να θαυμάσει στο Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων στη Πυρσόγιαννη, αλλά και σε κάθε Ηπειρώτικο σπίτι, κάθε πέτρινο γεφύρι, κάθε Βυζαντινό ναό.