Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Νομός Θεσπρωτίας αποτελεί έναν απέραντο, υπαίθριο ιστορικό και αρχαιολογικό χώρο. Τα ερείπια μιας πληθώρας αρχαίων οχυρωμένων οικισμών, προδίδουν την παρουσία πολλών αρχαίων φυλών στην Θεσπρωτίας. Πέραν των οικισμών, ωστόσο, η Θεσπρωτία φημίζεται και για την πλούσια λαογραφία της.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει η περιήγηση στους αρχαίους οικισμούς της Θεσπρωτίας. Πιο συγκεκριμένα, στο Δήμο Σουλίου και τους πρόποδες των βουνών της Παραμυθιάς μπορεί κανείς να επισκεφθεί την Ελέα, τον πρώτο οχυρωμένο οικισμό του 4ου αιώνα π.Χ. που γνώρισε ακμή κατά τα ελληνιστικά χρόνια και καταστράφηκε από τους Ρωμαίους τον 2ο αιώνα μ.Χ.
Η Φανοτή (ή αλλιώς Ντόλιανη) υπήρξε οικισμός χτισμένος στην κορυφή λόφου κοντά στον Παραπόταμο και πρωτεύουσα των Φανοτέων, αρχαίο Θεσπρωτικό φύλο.
Επιπλέον, ο Πύργος Ραγίου αποτέλεσε στρατιωτικό οχυρό κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και παρείχε εποπτεία στα παράλια του Ιονίου Πελάγους. Ακόμα, σε πλαγιά του όρους Βρυσέλλα δέσποζαν τα Γίτανα, ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά, διοικητικά και οικονομικά κέντρα της Αρχαίας Θεσπρωτίας. Τέλος, το Δυμόκαστρο, πλησίον της παραλίας Πέρδικα, υπήρξε το προπύργιο της αρχαίας πόλης Ελίνας, του Θεσπρωτικού φύλου των Ελινών, η οποία πόλη επίσης λεηλατήθηκε από τους Ρωμαίους το 167 μ.Χ. Όλοι οι παραπάνω αρχαίοι οικισμοί είναι επισκέψιμοι και συνδυάζονται εύκολα με την περιήγησή σας στη Θεσπρωτία.
Οι τέσσερις οικισμοί του ιστορικού χώρου του Σουλίου αποτελούν το θέατρο ηρωικών μαχών και κατορθωμάτων των Σουλιωτών κατά τον Οθωμανικό ζυγό. Οι Σουλιώτες έγιναν θρύλος χάρη στις πολεμικές αρετές τους απέναντι στους Οθωμανούς κατακτητές. Σας προτείνουμε μια περιήγηση στο «τετραχώρι», τους τέσσερις οικισμούς.
Στην Ηγουμενίτσα, την πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας, λειτουργεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας, με ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών από τη Μέση Παλαιολιθική περίοδο έως και τη μεταβυζαντινή εποχή. Επιπλέον στην Ηγουμενίτσα, η τοπική παράδοση ζωντανεύει στο Μουσείο Πολιτισμού και Παράδοσης «Σπίτι της Ρένας» που εγκαινιάστηκε το 2012 και παρουσιάζει σημαντικά εκθέματα όπως τον αργαλειό, αυθεντικές φορεσιές και υφαντά, σε μια ξεχωριστή συλλογή 2.000 αντικειμένων της καθημερινής ζωής.
Μουσεία λειτουργούν και σε άλλα μέρη της Θεσπρωτίας. Στο Λαογραφικό Μουσείο Πλαταριάς, το υλικό της συλλογής αφορά στον τοπικό παραδοσιακό πολιτισμό όπως και το Λαογραφικό Μουσείο στην Πέρδικα όπου εκτίθενται ενδυμασίες, γεωργικά εργαλεία, παλιά νομίσματα και λάφυρα πολέμου, ενώ στο διατηρητέο κτίριο που στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο του Μαργαριτίου, ο αργαλειός βρίσκεται σε λειτουργία και ο επισκέπτης για όποιον θέλει να δοκιμάσει. Τέλος, γνωρίστε τα λαογραφικά μουσεία του Νεοχωρίου, των Νεροτριβών Ντούμα, του Φοινικίου και του Τσαμαντά με περισσότερα από 3.000 εκθέματα.
